ОТБАСЫЛЫҚ-ТҰРМЫСТЫҚ НЕГІЗДЕ ЖАСАЛАТЫН КІСІ ӨЛТІРУДІҢ АЛДЫН АЛУДЫҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ ЖҮЙЕСІН ЖЕТІЛДІРУ ТУРАЛЫ
DOI:
https://doi.org/10.52026/2788-5291_2025_80_2_127Кілт сөздер:
кісі өлтіру, отбасылық-тұрмыстық саладағы кісі өлтіру, отбасылық-тұрмыстық саладағы қылмыстар үшін қылмыстық жауаптылық, отбасылық-тұрмыстық саладағы кісі өлтіруге қылмыстық-құқықтық қарсы іс-қимыл, кісі өлтіру қаупіАңдатпа
Мақалада отбасылық-тұрмыстық негізде кісі өлтіруге қарсы қылмыстық-құқықтық іс-қимылдың проблемалық мәселелері қарастырылады. Автордың пікірінше, кісі өлтірудің осы түрінің санының өсу тенденциясы байқалмағанына қарамастан, ресми статистика басқарылатын тіркеуге байланысты нақты жағдайды толық көрсетпейді. «Отбасылық-тұрмыстық салада жасалған кісі өлтіру» ұғымының заңнамалық және доктриналық анықтамасының жоқтығын көрсете отырып, автор заңгер ғалымдар бұл әрекеттің анықтамасын тұжырымдай отырып, оған қылмыстық заңда көзделген барлық криминалистикалық белгілерді әрдайым енгізе бермейді деп тұжырымдайды. Автор отбасылық кісі өлтіруге қарсы қылмыстық-құқықтық жүйенің тиімсіздігіне назар аударады. Қылмыстық жауаптылық пен жазаны ауырлататын мән-жайлардың заңнамалық тізбесін толықтыру қажеттілігі дәлелденеді. ҚР ҚК-нің 54-і оған «өз отбасы мүшесіне және заңнамасымен отбасылық-тұрмыстық қатынастар саласына енгізілген өзге де адамдарға қатысты қылмыстық құқық бұзушылық жасау» сияқты мән-жайды енгізу арқылы жүзеге асырылады. Сондай-ақ, отбасылық-тұрмыстық салада жасалған кісі өлтіруді ҚР ҚК 99-бабында көзделген қылмыстың білікті құрамы дәрежесіне көтеру ұсынылады. Отбасылық-тұрмыстық саладағы кісі өлтіру детерминанттарына қылмыстық-құқықтық ықпал ету қажетті қорғаныс туралы норма, сондай-ақ қауіп үшін қылмыстық жауаптылықты көздейтін норма арқылы жүзеге асырылатынын негіздей отырып (ҚК-нің 115-бабы), оларды жетілдіру бойынша ұсыныстар ұсынылады. Атап айтқанда, қорғаушының іс-әрекеті заңды деп саналатын критерийлер мен мән-жайларды неғұрлым нақты және анық айқындаудың, сондай-ақ ҚК-нің 115-бабының 2-бөлігіне қауіптердің кісі өлтіруге айналуын болдырмау мақсатында отбасы мүшелері мен адамдарға қатысты жасалған қауіп үшін жауаптылықты көздейтін біліктілік белгісін енгізудің орындылығы дәлелденеді.
