ҚАЗАҚСТАН МЕН ТӘЖІКСТАН ЗАҢНАМАСЫНДА СОТТАЛҒАНДАРДЫ ӘЛЕУМЕТТІК ҚАЙТА ИНТЕГРАЦИЯЛАУЫН ҚЫЛМЫСТЫҚ -АТҚАРУШЫЛЫҚ РЕТТЕУ МӘСЕЛЕЛЕРІ: ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ, МӘСЕЛЕЛЕРІ МЕН БОЛАШАҒЫ
DOI:
https://doi.org/10.52026/2788-5291_2025_80_2_118Кілт сөздер:
қылмыстық-атқару заңнамасы, сотталғандарды әлеуметтік реинтеграциялау, сотталғандарды әлеуметтік бейімдеу, қылмыстық-атқару қызметі, пробация, БҰҰ-ның халықаралық құқықтық актілері, Қазақстан, Тәжікстан, сотталғандар, жазаАңдатпа
Ұсынылған мақала Қазақстан Республикасы мен Тәжікстан Республикасының қылмыстық-атқару заңнамасында және оның қылмыстық-атқару қызметінде реттелетін сотталғандарды әлеуметтік реинтеграциялаудың кейбір аспектілеріне арналған. Мақалада сотталғандарды, соның ішінде террористік және экстремистік бағыттағы қылмыстар жасаған адамдарды әлеуметтік реинтеграциялаудың өзекті мәселелері қарастырылады. Бұл мәселелер Орталық Азия аймағының басқа мемлекеттері үшін де маңызды. Авторлар пенология ғылымының соңғы жетістіктерін, БҰҰ-ның халықаралық құқықтық актілерінің ұсынымдарын және статистикалық материалдарды пайдалана отырып, Қазақстан мен Тәжікстандағы қылмыстық-атқару қызметіндегі қалыптасқан жағдайды, оның қиындықтары мен қайшылықтарын талдайды. Атап айтқанда, авторлар «Тәжікстан Республикасының қылмыстық жазаларды орындау жүйесін реформалау стратегиясының 2030 жылға дейінгі кезеңге арналған» сотталғандарды «реинтеграцияға жататын» және «жатпайтын» деп негізсіз, гуманизмге жатпайтын бөлуге қатысты ережелерін сын тұрғысынан бағалайды. Сонымен қатар, Қазақстан мен Тәжікстанда сотталғандарды әлеуметтік реинтеграциялау процесін қамтамасыз етуге ғылыми негізделген әдістемелік тәсілдің жоқтығымен байланысты кемшіліктер сыналады. Нақты әлеуметтік реинтеграцияның тиімділігінің төмендігін, пробация қызметін ұйымдастырудағы қателіктер мен кемшіліктерді көрсететін кейбір алаңдатарлық статистикалық көрсеткіштерге назар аударылады. Осыған байланысты мақалада анықталған мәселелерді шешуге және посткриминалдық бақылауды жүзеге асыру жағдайында сотталғандарды әлеуметтік реинтеграциялаудың тиімділігін арттыруға бағытталған нақты ұсыныстар бар. Бұл ұсыныстар пенология ғылымын әрі қарай дамыту, сондай-ақ Орталық Азия аймағы елдерінде жұмыс істейтін әлеуметтік реинтеграция механизмдерін қамтамасыз ету арқылы қылмысқа қарсы күрес процесін жетілдіру тұрғысынан қызықтырады.
