МЕМЛЕКЕТТЕРДІҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ ЖАУАПКЕРШІЛІГІ ЗАҢДЫҚ ЖАУАПКЕРШІЛІКТІҢ АЙРЫҚША ТҮРІ РЕТІНДЕ
Кілт сөздер:
халықаралық заңды жауапкершілік, санкциялар, элементтер, халықаралық заң, Біріккен Ұлттар ҰйымыАңдатпа
Мақала мемлекеттердің халықаралық құқықтық жауапкершілігі институтының теориялық мәселелеріне арналған. Автор осы жауапкершіліктің ерекше сипатына баса назар аударып, БҰҰ Бас Ассамблеясының 12.12.2001ж. 56/83 қарарымен қабылданған «Халықаралық құқық бұзушылықтар үшін мемлекеттердің жауапкершілігі» құжатын талдайды. Оның нормаларына сәйкес, халықаралық құқықтық жауапкершіліктің құқықтық негізі, яғни, халықаралық құқық бұзушылық әрекеті мемлекет тарапынан бұзылған барлық міндеттемелер. Шетелдік заңсыз әрекеттер актіге немесе әрекетсіздіктегі кез келген мінез-құлық халықаралық құқыққа сәйкес мемлекетке берілсе және осы мемлекеттің халықаралық-құқықтық міндеттемесін бұзған жағдайда орын алады. Халықаралық заңға қайшы әрекеттің құқықтық салдары жауапты мемлекеттің бұзылған міндеттемелерді орындауға жалғастыратын міндеттеріне әсер етпейді. Жауапты мемлекет, егер ол жалғаса берсе, заңсыз әрекетті тоқтатуға, келешекте қайталанбаудың кепілдігі мен кепілдіктерін қамтамасыз етуге, сондай-ақ заңға қайшы әрекеттен келтірілген залалды өтеуге міндетті. Жөндеуге келтірілген зиян мемлекеттің халықаралық құқық бұзушылық актісінен туындаған кез-келген зиянды, материалдық немесе моральдық қамтиды. Жалпы халықаралық құқықтың міндетті нормаларынан туындайтын міндеттемелерді елеулі бұзғаны үшін арнайы ережелер белгіленді: мұндай жағдайларда барлық мемлекеттер осы бұзушылықтарды жою үшін бір-бірімен ынтымақтасуға тиіс. Сонымен қатар, мемлекеттерді заңсыз әрекетке («қарсы шараларға») қайтару үшін қабылданған біржақты шаралар халықаралық құқықтық жауапкершілік нысаны болып табылмайды. Бұған қоса, автордың пікірі бойынша, БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің бейбітшілік пен қауіпсіздікке қатер төнген жағдайларда қабылданған санкциялары мемлекеттердің халықаралық құқықтық жауапкершілігі болып табылмайды. Негізгі айырмашылықтар заңдылықтың белгілі бір түрлерін жүзеге асыру кезінде келтірілген зиян үшін мемлекеттердің халықаралық құқықтық жауапкершілігі институты болып табылады. Қазіргі уақытта мемлекеттердің халықаралық жауапкершілігі туралы заңдарды кодтау процесі жалғасуда.
