ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ ЗАҢНАМАСЫ БОЙЫНША МҮЛІКТІ ТӘРКІЛЕУДІҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ ТАБИҒАТЫ

Аңдатпа

Мақалада мүлікті тәркілеу институтының түсінігі мен мазмұнын анықтаудың жалпы теориялық мәселелері ашылған. Авторлар жекелеген ресейлік және отандық ғалымдардың пікірлерін зерделеді, сондай-ақ мүлікті тәркілеу мәселелерін реттейтін қазақстандық қылмыстық заңнамаға талдау жүргізді. Мүлікті жалпы тәркілеудің мазмұнын зерделеу нәтижесінде авторлар оның қылмыстық құқықтың негізгі принциптеріне тиімсіздігі және қайшы келуі туралы қорытындыға келді, сондай-ақ оны қазақстандық қылмыстық заңнамадан шығару туралы құқықтық реформаларға қолдау көрсетілді. Авторлар мүлікті арнайы тәркілеуді қолданудың жеке құқықтық және материалдық-құқықтық негіздеріне талдау жүргізді. Арнайы тәркілеуді жалпы тәркілеуден шектейтін материалдық-құқықтық негіздер ретінде оның баптың санкциясында болуы және мүліктің қылмыстық құқық бұзушылықпен байланысының болуы атап көрсетілген. Бұл ретте тәркілеу міндетті жаза немесе міндетті емес жаза ретінде әрекет етуі мүмкін. Мүлікпен байланыс бірнеше нысанда көрінуі мүмкін: қылмыстық құқық бұзушылық жасау нәтижесінде алу және оны жасау. Оң жақ ретінде авторлар тәркіленуге жататын мүліктің ақшалай баламасын өндіріп алу мүмкіндігі бойынша өзгерістерді атап өтті. Авторлардың тұжырымдары эмпирикалық мәліметтермен – сот шешімдерімен расталады. Авторлар қылмыстық жолмен алынған мүлікті тәркілеу Азаматтық құқық ережелеріне байланысты қылмыстық іс жүргізу шарасы болып табылады, заңсыз жолмен алынған мүлік меншік құқығын құрмайды, ал сатып алу фактісі жарамсыз, жарамсыз деп танылады деген тұжырымға негізделеді. Жүргізілген талдау нәтижелері бойынша авторлар Қазақстан Республикасының қылмыстық заңнамасында көзделген мүлікті тәркілеудің негізгі екі мақсатын атап көрсетті: алдын алу мақсаты және қылмыстық іс-әрекеттің салдарын жою. The authors substantiate the conclusion that the confiscation of property obtained by criminal means is a criminal procedure measure due to the provisions of civil law, that property obtained illegally does not form a property right, and the fact of acquisition is recognized as invalid, void.