ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЕҢБЕК САЛАСЫНДАҒЫ СЕКСУАЛДЫҚ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚ ПЕН ҚЫСЫМ КӨРСЕТУГЕ ҚАРСЫ ІС-ҚИМЫЛДЫҢ КЕЙБІР КРИМИНОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ҚЫЛМЫСТЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
DOI:
https://doi.org/10.52026/2788-5291_2022_71_4_135Кілт сөздер:
жыныстық зорлық-зомбылық, қысым көрсету, харассмент, Қазақстан Республикасы, қылмыстық заң, қылмыстық-құқықтық қарсы іс-қимыл, жаза, жыныстық еркіндік, жеке адамның қадір-қасиетіАңдатпа
Оқырмандарға ұсынылып отырған осы мақала Қазақстан Республикасындағы еңбек (қызметтік) қатынастарындағы сексуалдық зорлық-зомбылық пен қудалауға қарсы іс-қимылға байланысты криминологиялық және қылмыстық-құқықтық сипаттағы жекелеген аспектілерге арналған. Бұл проблема гендерлік зорлық-зомбылық пен кемсітушілікке қарсы күрес тұрғысынан БҰҰ халықаралық құқықтық актілерінде және Қазақстан Республикасының қылмыстық заңнамасында көрініс табады. Мақалада еңбек саласындағы жыныстық зорлық-зомбылық пен қудалаудың әртүрлі көріністерін көрсететін қудалау сияқты әлеуметтік қауіпті құбылыстың әлеуметтік-мәдени, рухани және құқықтық контексті қарастырылады. Мақалада қазіргі Қазақстанда қалыптасқан әлеуметтік-құқықтық шындық пен әртүрлі еңбек, қызметтік істерде жыныстық зорлық-зомбылық пен қысымшылыққа ықпал ететін криминогендік факторлардың тығыз байланысы атап өтілген. Заң ғылымында қалыптасқан қылмыстық-құқықтық нормалардың әлеуметтік-криминологиялық шарттылығына қатысты көзқарасты ұстана отырып, авторлар Қазақстан Республикасының заңнамасында қолданыстағы еңбек қатынастарындағы жыныстық зорлық-зомбылық пен қысым көрсетуге қылмыстық-құқықтық қарсы іс-қимылға егжей-тегжейлі талдауды жүзеге асырады. Мақалада ҚР ҚК 123-бабының нормасына «тұйықталатын» және алдын алу тиімділігі төмен, әсіресе нәпсілік қол сұғушылықтың латенттілігі аясында байқалатын қолданыстағы қылмыстық-құқықтық құралдардың кемшіліктері мен осал тұстары атап өтілген.
Осыған байланысты мақалада еңбек (қызметтік) қатынастардағы жыныстық қудалау үшін жауапкершілік туралы қылмыстық-құқықтық нормаларды жетілдіруге қатысты ұтымды авторлық ұсыныстар бар. Атап айтқанда, ҚР ҚК 123-бабы редакциясының жаңа нұсқасы, сондай-ақ мәжбүрлеумен байланысты емес нәпсілік қолсұғушылық түріндегі қылмыстық теріс қылықтың құрамы баяндалды. Бұл ұсыныстар мен ұсынымдар заң шығарушы мен сот практикасының назарына лайық. Олар жеке адамның жыныстық бостандығына қарсы қылмыстардың алдын алу тұрғысынан қылмыстық құқықты, криминологияны дамыту үшін пайдалы.
