КОНСТИТУЦИЯЛЫҚ СОТ - АДАМ МЕН АЗАМАТТЫҢ ҚҰҚЫҚТАРЫ МЕН БОСТАНДЫҚТАРЫН ҚОРҒАУДЫҢ МАҢЫЗДЫ ОРГАНЫ: ШЕТ ЕЛДЕРДІҢ ТАРИХИ - ҚҰҚЫҚТЫҚ ТӘЖІРИБЕСІ
DOI:
https://doi.org/10.52026/2788-5291_2022_71_4_41Кілт сөздер:
Конституция, заң, конституциялық шағым, адам құқығы, түсіндіру, құқықтық ұстаным, алдын ала бақылауАңдатпа
Қазақстан Республикасында жаңа конституциялық құндылықтардың орнығуы жеке адамның құқықтары мен бостандықтарын қорғаудың құқықтық тетіктерін кеңейту қажеттігін туғызды. Оның көмегімен Конституцияның нормативтілігі қамтамасыз етілетін және жеке адамның құқықтары мен бостандықтарына кепілдік берілетін аса маңызды институттардың бірі Конституциялық сот болып табылады, оның жұмыс істеуі Қазақстанда 2023 жылы басталады.
Мақалада салыстырмалы талдау негізінде жеке адамның құқықтары мен бостандықтарын қорғау мәселелері бойынша шет елдердің конституциялық соттарының кейбір шешімдері келтірілген.
Біздің елімізде жаңа конституциялық бақылау органының құрылуы мемлекеттің толыққанды құқықтық мемлекет құруға деген ұмтылысын білдіреді, онда адам, оның құқықтары мен бостандықтары жоғары конституциялық құндылықтар ретінде қарастырылады.
Конституциялық соттар конституционализмнің қалыптасуының және құқық қағидаттары бойынша құқықтық мемлекеттің қалыптасуының айқындаушы факторы болып табылады.
Сонымен қатар, биліктің маңызды органының бірі жеке тұлғалардың конституциялық шағымдарын қарау болады. Бұл функция азаматтардың сот төрелігіне қол жеткізуін қамтамасыз ететін және Конституцияның құқық қорғау әлеуетін арттыратын маңызды құқықтық құрал болып табылады.
Адам құқықтарын қорғау мәселелері бойынша Конституциялық соттардың құқықтық ұстанымдары елде конституциялық ойлауды қалыптастыруға және прогрессивті құқықтық даму бағытында конституциялық-құқықтық саясатты модельдеуге қабілетті.
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, бай тарихы бар сот конституциялық бақылау институты поликратиялық мемлекеттің маңызды элементі ретінде қарастырылады, ол арқылы билік тармақтары мен аумақтық құрылымдар арасындағы құқықтық даулар шешіледі, Конституциялық процестердің үздіксіздігі қамтамасыз етіледі, конституциялық заңдылық режиміне кепілдік беріледі.
Конституциялық Сот төрелігі арқылы мемлекетте жеке адамның мемлекетпен өзара қарым-қатынасының гуманистік қағидаттары бекітіледі, құқықтық олқылықтардың орны толтырылады, заң шығару процесі жетілдіріледі, сондай-ақ заң шығару субъектілерінің Конституциялық мәдениетінің деңгейі арттырылады.
.
