КӘМЕЛЕТКЕ ТОЛМАҒАНДАРДЫҢ ЖЫНЫСТЫҚ ТИІСПЕУШІЛІГІНЕ ҚАРСЫ ҚЫЛМЫСТАРЫ ҮШІН ШАРТТЫ ТҮРДЕ МЕРЗІМІНЕН БҰРЫН БОСАТУ: ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТӘЖІРИБЕ ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАНДЫҚ ПРАКТИКА
DOI:
https://doi.org/10.52026/2788-5291_2024_79_4_149Кілт сөздер:
шартты түрде мерзімінен бұрын босату, кәмелетке толмағандардың жыныстық тиіспеушілігі, қылмыстық жазаның мақсаты, қылмыстық жауаптылық, сотталған, жыныстық зорлық-зомбылық, Қылмыстық кодексАңдатпа
Қоғамның қарқынды дамуы мен ғылыми-техникалық прогресс жағдайында балалардың өмірін, құқықтары мен мүдделерін қорғау үшін тиісті құқықтық реттеуді талап ететін қылмыстық қызметтің жаңа сын-қатерлері мен түрлері пайда болады.
Қазіргі және болашақ ұрпақтар алдындағы жауапкершілікті сезіне отырып, сондай-ақ балалардың Жасын және олардың әртүрлі құқыққа қайшы әрекеттер мен жағымсыз факторларға осалдығын ескере отырып, мемлекет конституциялық деңгейде балалардың құқықтары мен заңды мүдделерін ерекше қорғаудың басымдығы мен қажеттілігін мойындайды.
Мақалада Қазақстан Республикасының қылмыстық заңнамасы мен халықаралық тәжірибе контекстінде шартты түрде мерзімінен бұрын босатуды (бұдан әрі-УДО) қолдану ерекшеліктері қарастырылады. Кәмелетке толмағандарды қорғауға және балалардың жыныстық қол сұғылмаушылығына қарсы қылмыстар үшін жазаларды қатаңдатуға баса назар аударылады. Авторлар балаларға жыныстық зорлық-зомбылыққа нөлдік төзімділікке назар аударады, бұл мұндай қылмыстарды жасағаны үшін жазаны күшейтудің және мұндай қылмыскерлер үшін УДО-ға тыйым салудың маңыздылығында көрінеді.
Авторлар халықаралық тәжірибені, соның ішінде Ресей, Қырғызстан, Қытай, Вьетнам және АҚШ заңнамаларын қарастырады, мұнда УДО қылмыстардың ауырлығы мен рецидивистер үшін ерекше жағдайларды ескере отырып реттеледі. Қазақстандық заңнаманы халықаралық стандарттармен үйлестіру қажеттілігіне ерекше назар аударылды, бұл балалардың құқықтарын қорғауға және әлеуметтік әділеттілікті қолдауға ықпал етеді.
Мақалада сондай-ақ бас бостандығынан айыру мерзімдерін ұлғайту сияқты балаларға қарсы қылмыстар үшін қылмыстық жауапкершілікті күшейту бойынша ұсынылған шаралар қарастырылады, бұл УДО мүмкіндігін автоматты түрде кешіктіреді. Авторлар аса ауыр қылмыстар үшін қатаң жазаны қамтамасыз ете отырып, сотталғандардың УДО құқығын сақтауға мүмкіндік беретін теңдестірілген тәсілдің қажеттілігі туралы қорытындыға келеді.
