ӨЗІНЕ-ӨЗІ ҚОЛ ЖҰМСАУҒА ЖЕТКІЗГЕНІ ҮШІН ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖАУАПТЫЛЫҚ ТУРАЛЫ ҚҰҚЫҚТЫҚ НОРМАЛАРДЫ ЖЕТІЛДІРУ

Аңдатпа

 Өкінішке орай, әлемдік статистика бойынша жыл сайын әлемде миллионнан астам адам өз-өзіне қол жұмсайды. Бірақ статистика тек нақты көрсетілген жағдайлар бойынша жүзеге асырылатындығына байланысты, есептеу кезінде суицидтің нақты көрінісі жоғарыда көрсетілген көрсеткіштерден екі, үш есе көп болуы мүмкін. Суицидтің нақты себебін анықтау сирек емес. Бұл жағдайда өзін-өзі өлтіру болды ма?

Өз-өзіне қол жұмсау жиынтығы ҚР ҚК-нің 105-бабында көзделген "өз-өзіне қол жұмсауға дейін жеткізу" зорлық-зомбылық қылмысын жасауға байланысты жағдайларды да қамтиды. Соңғы жылдары бұл әлеуметтік қауіпті әрекеттердің динамикасы тұрақты: 2010 жылы 51 қылмыс тіркелді, 2015 жылы - 63, 2021 жылы - 47. Бұл ретте құқық қорғау органдары тіркемеген және белгілемеген өз-өзіне қол жұмсауға дейінгі хабарламалар саны жекелеген мамандардың деректері бойынша осы бап бойынша басталған қылмыстық істерге қатысты ресми статистикадан едәуір асып түседі. Кейбір әлеуметтік топтарда суицид жағдайлары әрдайым дерлік жеткізудің салдары болып табылады. Халықтың бұл топтарына бас бостандығынан айыру орындарында жазасын өтеп жатқан сотталғандарды, сондай-ақ мектептер мен колледждердің жоғары сынып оқушыларын, сирек емес әскери қызметшілерді жатқызуға болады.

Ұлттық қылмыстық заңнамада өзіне-өзі қол жұмсауға қылмыстық қатысу тек өзіне-өзі қол жұмсау жағдайларына байланысты. Сонымен қатар, заң шығарушы мұндай қатысудың басқа нұсқаларын (мысалы, өзін-өзі өлтіруге көмектесу, өзін-өзі өлтіруге жол беру, өзін-өзі өлтіруге көндіру, өзін-өзі өлтіруді насихаттау және басқалар) ескермеген. Жоғарыда айтылғандарға байланысты бұл ғылыми мақаланың тақырыбы өте өзекті.

Түйінді сөздер: өзін-өзі өлтіру, өзін-өзі өлтіру себептері, өзін-өзі өлтіруге жәрдемдесу, өзін-өзі өлтіруді насихаттау, өзін-өзі өлтірудің детерминанты.