БАЛАЛАРДЫҢ ҚАРУЛЫ ҚАҚТЫҒЫСТАРҒА ҚАТЫСУЫН ХАЛЫҚАРАЛЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕУ
DOI:
https://doi.org/10.52026/2788-5291_2025_80_4_302Кілт сөздер:
халықаралық гуманитарлық құқық, балаларды қорғау, әскери қақтығыстар, бала құқықтары туралы Конвенция, халықаралық ұйымдар, әскери қылмыстарАңдатпа
Халықаралық қақтығыстар жағдайында балаларды қорғау мәселесі қазіргі заманның ең өткір гуманитарлық мәселелерінің бірі болып табылады. Балалар қарулы қақтығыстар, барлық ілеспе жағдайлармен көші-қон дағдарыстары кезінде құқықтары кедергісіз бұзылатын ең осал топтардың біріне жатады. Қарулы қақтығыстар балалардың физикалық, психологиялық және әлеуметтік әл-ауқатына үлкен зиян келтіреді, өйткені олар халықтың ең осал тобы болып табылады. Туған адамдарынан, баспанасынан, тамағынан айырылған балалар қарулы қақтығыстарға сарбаз ретінде қатысуға мәжбүрлеп тартудың құрбаны болады. Бас тарту жағдайында олар физикалық қырғын мен өлімге ұшырауы мүмкін. «1989 жылғы бала құқықтары туралы Конвенция», «1949 жылғы Женева конвенциясы (IV)», «1977 жылғы Женева конвенциясына қосымша I Хаттама» сияқты халықаралық құқықтық құжаттар қарулы қақтығыс жағдайында балалардың құқықтарын қорғау тетіктерін қарастырады. Алайда, оларды жүзеге асыру көбінесе халықаралық бақылаудың қанағаттанарлықсыз ұйымдастырылуына, аймақтық және халықаралық деңгейде құқықтық базаны біріздендірудің болмауына, соғыс жағдайында балалардың құқықтарын қорғау бағдарламаларын жеткіліксіз қаржыландыруға және т.б. байланысты кедергілерге тап болады. Сайып келгенде, қарулы қақтығыстар жағдайында балаларды қорғау бүкіл адамзаттың ортақ жауапкершілігі ретінде қарастырылуы керек. Әлемнің барлық елдерінің бірлескен күш-жігері ғана қауіпсіз ортаны қамтамасыз ету, медициналық көмек пен білімге қол жеткізу арқылы балаларды қорғауды қамтамасыз ете алады.
