ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ САЛАСЫНДАҒЫ ЗАҢНАМАСЫН ЖЕТІЛДІРУ МӘСЕЛЕСІНЕ
DOI:
https://doi.org/10.52026/2788-5291_2024_76_1_70Кілт сөздер:
ғылым, ғалымдардың құқықтары, ғалымдарды әлеуметтік қолдау, ғылыми атақтар, ғылыми атақтар үшін қосымша ақы, еңбек өтілі, педагогикалық өтілі, ғылыми ұйымдардағы жұмыс өтілі, жыл сайынғы еңбек демалысыАңдатпа
Экономика саласы ретінде ғылым әрқашан ынталандыруды қажет етеді. Бұл ғылымның дамуындағы ең маңызды буын ретінде ғалымдардың өзін ынталандыру болып табылады. Сондықтан ғылым саласындағы заңнаманы жетілдіру жөнінде қадамдар жасау қажет.
Заңнаманы жетілдірудің бірінші бағыты ғылыми атақтар беру рәсімі болып табылады. Ғылыми атақтарды берудің қалыптасқан тәжірибесі қайта қарауды қажет етеді, өйткені ол көптеген мәселелерді ескермейді. Мұндай бірінші мәселе ғылым саласындағы уәкілетті орган ұсынған ұлттық және халықаралық басылымдарда жариялаудың күрделілігі болып табылады. Екінші мәселе, белгілі бір қаржылық шығындарды қажет ететін күрделі жариялау процедурасы.
Бұл мақалада автор ғылыми атақ берудің нақты критерийлерін қарастыруды ұсынады. Мұндай жағдайлар педагог қызметкер ретіндегі еңбек өтілі және білім беру ұйымдары мен ғылыми ұйымдардағы он бес жылдан астам ғылыми жұмыс өтілі болуы тиіс. Сонымен қатар, ғалымның "жетілуінің" маңызды шарты ретінде ғылыми жарияланымдардың болуы қажет. Ғалымда осындай жетістіктер болған жағдайда ғылым министрлігіне ғылыми немесе оқу ұйымының Ғылыми кеңесінің өтініші арқылы ғылыми атақтар беру рәсімін әзірлеу қажет.
Заңнаманы жетілдірудің екінші бағыты ғалымдардың материалдық сыйақысы болып табылады. Қолданыстағы сыйлықақылар әділеттілік қағидатына сәйкес келмейді. Материалдық үстемеақыларда өрескел диспропорция бар, бұл ғалымдар арасында наразылық тудырады.
Мақалада автор әділеттілік пен гуманизм принципіне сүйене отырып, бес АЕК дәрежесі арасындағы алшақтықты белгілей отырып, қосымша ақы мөлшерін өзгертуді ұсынады. Бұл тәсіл көптеген әлеуметтік проблемаларды болдырмайды, қосымша төлемдер жүйесін жетілдіреді.
Заңнаманы жетілдірудің үшінші бағыты ғалымдар үшін жыл сайынғы еңбек демалысының ұзақтығы проблемасымен ұсынылған. Қолданыстағы нормалар, сондай-ақ материалдық үстемелер әділеттілік қағидатына сәйкес келмейді. Автор жыл сайынғы еңбек демалысының ұзақтығын ғылым докторлары үшін күнтізбелік елу алты күн, ғылым кандидаттары үшін – қырық тоғыз күн, философия докторлары (PhD) және бейіні бойынша дәрігерлер үшін – күнтізбелік қырық екі күн белгілеуді ұсынады.
