ЖЕМҚОРЛЫҚПЕН КҮРЕСТІҢ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУ КЕРЕК
DOI:
https://doi.org/10.52026/2788-5291_2024_77_2_190Кілт сөздер:
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі, қылмыстық құқық бұзушылықтар, пара алудың қоғамдық қауіптілігі, пара ұсыну, пара беруге уәде беру, пара алуға келісім беру, сондай-ақ пара сұрау, талап ету, сыбайлас жемқорлық қылмыстардың алдын алудың тиімділігіАңдатпа
Сыбайлас жемқорлықпен күрес мемлекетіміздің маңызды және шешімін таппаған мәселелерінің бірі болды және болып қала береді. Заңнама мен құқық қолдану тәжірибесінің кемшіліктері бұл мәселені шешудегі кедергілердің бірі болып табылады.
Сыбайлас жемқорлық қылмыстың кең тараған түрі – парақорлықпен қылмыстық-құқықтық күрестің жеткіліксіз тиімділігі жауапкершілік пен жазаның бұлтартпастығы қағидатының бұзылуында жатыр. Статистика пара алушылардың едәуір бөлігінің жауапкершілік пен жазадан құтыла алатынын көрсетеді. Бас бостандығынан айыруға сотталғандардың шағын бөлігі, атап айтқанда, сыбайлас жемқорлық қылмыстар жасағандар басқа сотталғандарға қарағанда қолайлы жағдайда – ең төменгі қауіпсіздік мекемелерінде, яғни қоныс колонияларында өтейді.
Еліміздің қылмыстық заңнамасында орын алып отырған олқылықтардың бірі – пара ұсыну, уәде беру, пара алуға келісім беру және пара талап ету үшін жауаптылық туралы нормалардың жоқтығы. Мұндай әрекеттердің қоғамдық қауіптілігі пара берудің қылмыстық уағдаластық болып табылатындығында. Оны орындаудың алдында пара беруші мен пара алушының арасында тараптардың өз міндеттемелерін орындау шарттары туралы уағдаластық жасалуы жатады. Бұл бойынша пара беруші тарапынан параны беру мерзімі, параның мөлшері (кейбір жағдайларда параны бірнеше кезеңде беруге келісіледі) және параны беру тәсілі; пара алушы тарапынан – пара берушінің немесе оның өкілдік ететін адамдарының пайдасына белгілі бір әрекетті (әрекетсіздікті) жасау бойынша уағдаласылады. Тараптар келіспесе, пара беру мен алу орын алмайды.
Сондықтан пара беруші мен пара алушы арасындағы пара беру туралы ұсыныс, пара беруге уәде беру, пара алуға келісім беру, сондай-ақ пара беру туралы өтініш немесе талап ретінде бағаланыла алатын келіссөздердің қоғамдық қауіптілігі бар, өйткені олар басым жағдайда пара беру және алу түріндегі сыбайлас жемқорлық қылмыс жасаумен аяқталады. Парақорлық деңгейін төмендету үшін оны алдын ала, яғни жоғарыда көрсетілген әрекеттерге жауаптылықты белгілеу арқылы тоқтатып отыру қажет. Бұл парақорлыққа қарсы күресте қылмыстық заңнаманың профилактикалық рөлін арттырады.
