ҰРЛЫҚ ТУРАЛЫ ІСТЕР БОЙЫНША ҚАЗАҚСТАНДЫҚ ЗАҢНАМАНЫ ЖӘНЕ СОТ ПРАКТИКАСЫН ТАЛДАУ
DOI:
https://doi.org/10.52026/2788-5291_2025_80_1_255Кілт сөздер:
ұрлық, жымқыру, пайда табу қылмысы, меншікке қарсы қылмыстар, ұрлықтарды саралау, қылмыстық жауаптылық, жаза, қылмыстық қудалау, қылмыс жағдайыАңдатпа
Мақала бөтеннің мүлкіне қол сұғумен байланысты қылмыстық құқық бұзушылықтар санатына жатқызылған ұрлық туралы істер бойынша Қазақстан Республикасының заңнамасын және сот тәжірибесін талдауға арналған.
Таңдалған тақырып Қазақстан Республикасының 2015 жылы Қылмыстық кодексі күшіне енген күннен бастап 2023 жылға дейін 8 жылда ұрлық жалпы республика бойынша жасалған барлық қылмыстардың ішінде бірінші орынды иеленетініне байланысты өзекті болып табылады. Тек 2023-2024 жылдар аралығын қамтитын соңғы 2 жылда ғана алаяқтық өз көлемі бойынша ұрлықтан асып түсті. Қазақстан Республикасында тіркелген барлық қылмыстардың саны туралы статистикалық мәліметтер қылмыстың жыл сайын азаюына қарамастан ұрлық алаяқтық сияқты қылмыс құрылымында үлкен үлесті алатынын және өзінің таралуына байланысты ең үлкен қоғамдық қауіпті құрайтынын көрсетеді.
Шығармада әркімнің өзіне заңды түрде тиесілі мүлікті иелену, пайдалану және оған билік ету құқығын бұзатын бөтеннің мүлкіне қарсы бағытталған ұрлық түрлерінің бірі ретінде ұрлықтың қылмыстық-құқықтық сипаттамасы берілген. Авторлар ұрлықтың негізгі, сараланған және аса сараланған элементтерін талдап, ұрлыққа криминологиялық талдау жасап, сонымен қатар ұрлықтың жекелеген түрлерін саралау мәселелерін сипаттайды.
Ұрлық үшін қылмыстық жауапкершілікті қарастыратын Қазақстан Республикасының қылмыстық заңнамасы, статистикалық мәліметтер және ұрлық туралы қылмыстық істер бойынша сот тәжірибесі зерделенді. Зерттеу ұрлық қылмыстық істердің белгілерінің немесе құқықтық қасиеттерінің жиынтығын зерттейді. Жалпы республика бойынша 2015-2023 жылдар аралығындағы ресми статистикалық деректерде қамтылған барлық тіркелген ұрлықтардың сандық және сапалық көрсеткіштеріне шолу жүргізілді. Тергеу және анықтау органдары анықтаған ұрлық жасаудың әртүрлі бағыттары мен әдістері, сондай-ақ оның түрлері айқындалған.
Қазақстан Республикасындағы ұрлық туралы нормаларды құқықтық реттеу мәселелері анықталып, көрсетіліп, оларды шешу жолдары ұсынылды. Ұрлықтың жекелеген белгілері бойынша саралау мәселелері басты назарда.
