ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ КЛИМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚ: ҚҰҚЫҚТЫҚ ТАЛДАУ ЖӘНЕ КӨМІРТЕКСІЗДЕНДІРУДІ РЕТТЕУДІҢ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
DOI:
https://doi.org/10.52026/2788-5291_2025_80_2_94Кілт сөздер:
көміртексіздендіру, тұрақты даму, ұлттық деңгейде айқындалатын үлес, құқықтық реттеу, Париж келісімі, климаттың өзгеруі, ұлттық стратегиялар, көміртегі бейтараптығыАңдатпа
Қазіргі уақытта көптеген елдер, соның ішінде Қазақстан, экология мен климатқа байланысты аспектілерді қоса алғанда, олардың экономикалық модельдерін айтарлықтай өзгертуді талап ететін кезеңде тұр. Климаттық саясат саласындағы екі негізгі құжаттың жақында бекітілуі (Қазақстан Республикасының көміртегі бейтараптығына қол жеткізуінің 2060 жылға дейінгі стратегиясы және Париж климаттық келісімі шеңберінде жаңартылған ұлттық айқындалған үлес) көміртексіздендіру саласындағы өзекті міндеттерді ескере отырып, заңнамалық базаны және практикалық сын-қатерлерді егжей-тегжейлі талдау қажеттігін атап көрсетеді. Зерттеудің негізгі мақсаты-көміртегі бейтараптығына қол жеткізу жөніндегі халықаралық міндеттемелерді орындауда Қазақстан алдында тұрған негізгі саяси-құқықтық кедергілерді анықтау. Бейіндік нормативтік және стратегиялық құжаттарды зерделеу негізінде жұмыста осы саладағы құқықтық реттеуді жақсарту үшін бар проблемалар мен әлеуетті перспективалар айқындалды. Жүргізілген талдау көрсеткендей, осы кезеңде Қазақстанның заңнамалық базасында көміртексіздендіру жөніндегі мақсаттарды іске асыру үшін нақты пысықталған ұзақ мерзімді жоспарлар (жол карталары) жоқ, бұл климаттық саясатты енгізуді қиындатады. Сондай-ақ мынадай проблемалық аспектілер анықталды: парниктік газдар шығарындыларына квоталарды бөлудің ашық тетіктерінің болмауы, халықаралық құқықпен әлсіз үйлестіру, институционалдық үйлестірудің жеткіліксіздігі, бизнес үшін заңды ынталандырулардың және қоғамды тарту тетіктерінің болмауы. Сонымен қатар, кейбір көміртексіздендіру шаралары қазіргі мемлекеттік бағдарламалармен, мысалы, көмірсутек өндірісін ұлғайту бастамаларымен қайшы келеді. Басқа елдердегі көміртексіздендіру үдерістерін реттеудегі проблемалардың ұқсастығын ескере келе, бұл зерттеу Қазақстанның тәжірибесіне сүйене отырып, осы мәселелерді түсінуді тереңдетуге және олардың шешімдерін іздеуге ықпал етеді.
