ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖАЗАНЫҢ МӨЛШЕРЛЕСТІГІ ЖӘНЕ МАҚСАТТАРЫНА ҚОЛ ЖЕТКІЗУ: ПРОБЛЕМАЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕР МЕН ОЛАРДЫ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ

Авторлар

DOI:

https://doi.org/10.52026/2788-5291_2025_80_2_165

Кілт сөздер:

қылмыстық жаза, қылмыстық жауапкершілік, жазаның пропорционалдылығы, қылмыстық жазаның мақсаттары, бас бостандығын шектеу, бас бостандығынан айыру, Қылмыстық кодексі

Аңдатпа

Бұл мақалада Қазақстан Республикасындағы қылмыстық жазаның пропорционалдылығы, оны қолданудың тиімділігі және оның қылмыстық саясаттың мақсаттарына сәйкестігі мәселелері қарастырылады.

Егер аталған тақырыптың өзектілігі туралы айтатын болсақ, онда жаза қылмысқа қарсы күрес және қоғамдық мүдделерді қорғау саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыруға бағытталған қылмыстық құқықтың негізгі құралдарының бірі болып табылатынын атап өткен жөн. Қазіргі сот тәжірибесі көрсеткендей, тағайындалған жазалар жасалған қылмыстың ауырлығына әрдайым сәйкес келмейді, бұл негізсіз қатаңдыққа немесе, керісінше, санкциялардың шамадан тыс жұмсақтығына әкелуі мүмкін. Бұл жазаның негізгі мақсаттарына – әлеуметтік әділеттілікті қалпына келтіруге, сотталған адамды түзетуге және жаңа қылмыстық құқық бұзушылықтардың алдын алуға күмән келтіреді.

Зерттеудің өзектілігі әділеттілік пен тиімділік қағидаттарын ескере отырып, қылмыстық заңнаманы жетілдіру қажеттілігімен де байланысты. Маңызды аспект-жазалардың пропорционалды устранстігін жою, мұнда ұқсас қоғамдық қауіпті қылмыстар үшін әртүрлі санкциялар қолданылуы мүмкін, бұл қоғамның сот жүйесіне деген сенімін төмендетеді. Сонымен қатар, қолданыстағы жазалау жүйесінің кемшіліктерін, сондай-ақ процестік факторлардың түпкілікті жазаға әсерін көрсететін сот практикасының мысалдары келтірілген.

Бас бостандығын шектеу, айыппұлдар және қоғамдық жұмыстар сияқты баламалы жазалау шараларына, сондай-ақ олардың құқық бұзушыларды түзетуге әсеріне ерекше назар аударылады. Қылмыстық заңнаманы ең төменгі және ең жоғары жаза мерзімдері арасындағы алшақтықты қысқарту, мысалы, 3 жылдан 5 жылға дейін, 5 жылдан 7 жылға дейін және т.б. неғұрлым тар диапазонды белгілеу, сондай-ақ ауыр қылмыстар бойынша бас бостандығынан айырудың баламасы ретінде бас бостандығын шектеуді алып тастау арқылы реформалау ұсынылады.

##submission.downloads##

Жарияланды

30.06.2025

##submission.howToCite##

Урбисинова, Н. Е., Алимпиева , Т. Г., & Қошкинбаева, А. С. (2025). ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖАЗАНЫҢ МӨЛШЕРЛЕСТІГІ ЖӘНЕ МАҚСАТТАРЫНА ҚОЛ ЖЕТКІЗУ: ПРОБЛЕМАЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕР МЕН ОЛАРДЫ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ. «Qazaqstan Respyblikasy Zannama jäne Quqyqtyq Aqparat Institytynyn Jarshysy» Gylymi-Quqyqtyq Jurnaly («Қазақстан Республикасының Заңнама және құқықтық ақпарат институтының Жаршысы» ғылыми-құқықтық журналы), 80(2). https://doi.org/10.52026/2788-5291_2025_80_2_165