ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖӘНЕ ШЕТ ЕЛДЕР КОНСТИТУЦИЯЛЫҚ СОТЫ СУДЬЯСЫ ҚЫЗМЕТІНІҢ КОНСТИТУЦИЛЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ КЕПІЛДІКТЕРІ

Аңдатпа

Ғылыми жұмыста теориялық аспектілер, оның ішінде Қазақстан Республикасы Конституциялық Сотының (бұдан әрі – ҚРКС) судьясының осы салада тәжірибесі мол елдермен салыстырғандағы құқықтық кепілдіктерді қамтамасыз етудің практикалық жағы да жан-жақты зерттелген. Таңдамалы түрде келесі елдер қарастырылады: Қазақстанмен салыстырғанда Германия Федеративтік Республикасы (тарихи қалыптасқан Конституциялық сот), Ресей Федерациясы (тарихи түрде Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясы ұзақ уақыт Одақтың құрамында болды), Польша (конституциялық бақылау органы Одақтың ықпалы бола тұра, өзге ТМД елдеріне қарағанда ертерек құрылған). Автор ғылыми әдістерді жоғарыда аталған елдерде бар ұқсас тетіктермен салыстыра отырып, Конституциялық Сот судьясы (бұдан әрі – КС) мәртебесінің негізгі элементінің негізгі аспектілерін қарастырады. Конституциялық Сот судьясының тәуелсіздігі, иммунитеті, қаржылық және әлеуметтік жағдайларын қамтамасыз ету сияқты қызметінің кепілдігін талдауға басты назар аударылады. Аталған елдердегі Конституциядағы, конституциялық заңдардағы және басқалардағы кепілдіктердің конституциялық-құқықтық бекітілуі толығырақ зерттелген. Ғылыми еңбекте ҚРКС судьясы қызметінің негізгі кепілдіктері конституциялық деңгейде бекітілген болса, олардың егжей-тегжейлі сипаттамасы арнайы Заңда болуы керек екендігі туралы өз пікірі атап өтілген. Сондай-ақ КС судьясына олардың конституциялық бақылауды тәуелсіз және объективті жүргізуіне кепілдік берудің халықаралық тәжірибесін ескере отырып, ұлттық заңнаманы одан әрі жетілдіру қажеттілігі дәлелденген. КС судьясының мәртебесін қорғаудың тұрақты құқықтық тетіктері заңдылық пен қоғамның сенімін нығайтуға ықпал ететіндігі туралы қорытындылар жасалып, осы институтты нығайту бойынша бірқатар ұсыныстар да айқындалды.