ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ КОДЕКСІНДЕ ЖАЗАЛАУ ЖҮЙЕСІН ҚҰРУ ПРОБЛЕМАЛАРЫ

Аңдатпа

Қылмыс қоғамдағы тыныштыққа, адам өмірінің сапасына айтарлықтай әсер етеді. Сондықтан мемлекет қылмыстық құқық бұзушылықтарға қарсы іс-қимыл, қылмысқа қарсы күрес жөнінде қажетті шаралар қабылдайды. Бұл күрестегі маңызды құралдардың бірі-жаза. Жазаны тиімді қолдану үшін оны дұрыс қолдану қажет. Өкінішке орай, жазаны қолдану процесінде көбінесе заңнаманы, оның принциптерін бұзумен қатар жүреді, бұл жазаның тиімділігіне теріс әсер етеді. Жазаның тиімділігін арттыруға мүмкіндік бермейтін бірқатар себептер бар. Олардың бірі заңнаманың, оның ішінде жазаға байланысты мәселелерді реттейтін қылмыстық заңнаманың нормалары жетілмегендігі болып табылады.

Алдын алу шараларын қолданудың қылмыстық құқық бұзушылықтарға қарсы іс-қимылдың басқа да шараларынан басымдығы бар екені белгілі («Құқық бұзушылықтардың профилактикасы туралы» Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 29 сәуірдегі Заңының 4-бабы). Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің (бұдан әрі-ҚК) 39-шы бабының 2-ші бөлігіне сәйкес жазаның мақсаты сотталған адамның да, басқа адамдардың да жаңа қылмыстық құқық бұзушылықтар жасауының алдын алу болып табылады. Сондықтан жаза қылмыстық құқық бұзушылықтардың алдын алудың маңызды шараларының бірі болып табылады, тұтастай алғанда қылмыстық құқық бұзушылықтарға қарсы іс-қимылда үлкен рөл атқарады.

Жаза тағайындау кезінде сот ҚК-тің жазалау жүйесі мен түрлері, жаза тағайындаудың принциптері мен негізгі ережелері реттелетін нормаларын басшылыққа алуға тиіс. Мақалада кемшіліктер орын алатын қолданыстағы жазалау жүйесіне талдау жасалады. Осы кемшіліктерді жою жолдары көрсетілген, бұл ретте ҚК-тің бірқатар нормаларының редакциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу ұсынылады.