АҒЫЛШЫН, НЕМІС, РЕСЕЙ ЖӘНЕ ӘЗЕРБАЙЖАН ҚҰҚЫҒЫНДА МӘН-ЖАЙЛАР ЕЛЕУЛІ ӨЗГЕРГЕН КЕЗДЕ ШАРТ БОСТАНДЫҒЫН ШЕКТЕУ
Кілт сөздер:
implied terms, шарт өзгеруі, pacta sunt servanda, шарттың тоқтатылуы, frustration, ; Wegfall der Geschäftsgrundlage, мәміле негізін бұзу, Wegfall der Geschäftsgrundlage, мәміле негізін бұзуАңдатпа
Мақалада ағылшын, неміс, ресей және әзірбайжан құқығы негізінде шарттардың елеулі мән-жайлар өзгерген жағдайда өзгерту немесе тоқтату мүмкіндігі мақалада қарастырылады. Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде шарттардың елеулі мән-жайлар өзгерген жағдайда өзгерту немесе тоқтату мүмкіндігі қарастырылмаған. Заң қауымдастығында шектеулі қызығушылығына қарамастан, ағылшын және неміс құқығы құқық принциптерімен әрекет жасап, құқық дамытуына қалай қол жеткізіліп және жаңа жағдайға оның бейімделуін көрсетуге мүмкіндік бергендіктен, осы институт имплементациялау жөнділігін талдауы өте қызықты. Сонымен қатар, мақалада ресей және әзірбайжан тәжірибесі ұсынады, трансформациялау процесіндегі құқықтық жүйелердің әдеттегі проблемалар куәландырады.
Дамыған құқықтық жүйелер, бірінші кезекте, заңнамаға немесе құқықтық жүйесінде жоқтығына қарамастан іргелі қағидаға сүйене отырып, даму қабілетімен ерекшеленеді, сонымен бірге абстракты категорияларымен жұмысы бұзбай, керісінше, құқықтық жүйесін дамытыпы және нығайтады.
Бұл ретте әрбір құқықтық жүйесі өз қажеттіліктеріне сай тәсілдерді қалыптастырды.
Солай, ағылшын құқығында, pacta sunt servanda принципын сақталуына аса зор мән беріп және оның қатаң ұстанады, frustration институты әзірленді, ал неміс құқығында соттармен дамыған Wegfall der Geschfätsgrundlage тұжырымдамасы Герман Азаматтық Жинағында кейіннен бекітілді.
Бұл ретте мән-жайдың елеулі түрде өзгеруі туралы нормалардың нақты мазмұны айтарлықтай ерекшеленеді.
Осы бапта мән-жайдың елеулі түрде өзгеруі болғандықтан шарт бостандығын шектеуіне түрлі тәсілдері ұсынылған және Қазақстанмен шетелдік, соның ішінде, ағылшын тәжірибесін пайдалану мүмкіндігі, сонымен қатар, жетекші жаңа модельдік кодификациярын - 1998/2002 Еуропалық шарттық құқық Принциптері1 мен 2010 ж. УНИДРУА шарттық құқық Принциптері2 талданды.
