ГЕНЕТИКАЛЫҚ АҚПАРАТТЫ ПАЙДАЛАНУДЫҢ ҚОЛДАНЫСТАҒЫ ЗАҢНАМАНЫҢ НОРМАЛАРЫМЕН РЕГЛАМЕНТТЕУДІҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ

Аңдатпа

Бұл мақалада автор жеке деректерді қорғауды қамтамасыз ету саласындағы, атап айтқанда генетикалық ақпаратты пайдалану және қорғау саласындағы Қазақстан Республикасының ұлттық заңнамасын жетілдіру мәселелерін қарастырады. Қазіргі заманғы ақпарат тасығыштардың, техникалық жаңалықтардың мүмкіндіктері ұлттық заңнамаға құпиялылықты сақтауға және дербес сипаттағы ақпаратқа қол жеткізудегі шектеулерді сақтауға қатысты халықаралық стандарттар мен ережелерге негізделген ережелерді енгізуді талап етеді. Қазақстандық заңнама «генетикалық ақпарат» ұғымына анықтама бермейді, дегенмен онда дербес деректерге жататын «геномдық ақпарат» институты да қаралады. Заңнама ережелерін талдау «генетикалық ақпарат» ұғымының мазмұнына анықтық енгізу, сондай-ақ оны пайдалану тәртібін белгілеу қажеттілігін айқындайды. Қазақстандағы генетикалық ақпарат электрондық порталға енгізіледі және халыққа медициналық қызмет көрсету саласындағы заңды тұлғаларға, медициналық персоналға, мемлекеттік органдар мен қызметшілерге, ЖСН арқылы тіркеуді, жазуды және өзге де әрекеттерді жүзеге асыруға мүмкіндігі бар шектелмеген адамдар тобына қолжетімді болады. Осының негізінде ақпаратқа рұқсатсыз қол жеткізуді жою, деректерді заңсыз байытудың әртүрлі тәсілдерін іске асыру не пайдакүнемдік мақсаттарда өзге де пайдалану үшін пациенттің оның дербес деректеріне қол жеткізуіне келісім алу туралы қолданыстағы заңнаманың ережелерін іске асырудың заңнамалық белгіленген тәртібі қажет. Шет мемлекеттердің тәжірибесі генетикалық ақпаратты ғылыми мақсаттарда пайдалану үшін персонализацияланбаған мәліметтер базасын құру, сондай-ақ жеке деректерді цифрлық қорғау тетіктерін құру мүмкіндігін анықтайды. Ұлттық заңнама дербес деректерді қорғауды құқықтық қамтамасыз ету объектілерін де, оларды пайдалану және қорғау тетігін де егжей-тегжейлі регламенттеуі тиіс