ӨГЕЙ ӘКЕ МЕН ӨГЕЙ БАЛАНЫҢ ЖЕКЕ МҮЛІКТІК ЕМЕС ҚАТЫНАСТАРЫ: ҚҰҚЫҚТЫҚ МӘНДЕРІН ІЗДЕУ
DOI:
https://doi.org/10.52026/2788-5291_2022_69_2_73Кілт сөздер:
биологиялық ата-ана, өгей әке/өгей ана, өгей ұл/өгей қыз, отбасының екінші дәрежелі мүшелері, жеке мүліктік емес қатынастар, резидент емес ата-ана, баланың ең жақсы мүддесі, туыс емес адамдар, отбасылық жүйеАңдатпа
Құқықтық әдебиетте өгей әкенің/өгей шешенің және өгей ұлдың/өгей қыздың қатысуымен біріктірілген немесе қайта некеде тұрған отбасында туындайтын мүліктік емес жеке қатынастар мәселесі сирек зерттеледі. Ресейлік фамилистикасында өгей әкеге заңды құқықтар мен міндеттер қою заңды ата-аналарға ұқсас схеманы ұсыну арқылы қарастырылады. Қазақстандық отбасы құқығы ғылымында бұл мәселеге тіпті зерттелмеген. Осы тақырыпты зерделеуде мақала авторлары зерттеудің тиісті теориялық және әдістемелік тәсілдерін негіздеуге ұмтылады.
Авторлардың бастапқы ұстанымы отбасы құқығындағы жеке мүліктік емес құқықтар мен міндеттер ата-анада да, отбасының басқа мүшелерінде де «өздігінен» туындамайтындығына негізделген. Мұның негіздері тек заңмен аталып, осы мақсатта ата-ана ретінде танылу ережелері белгіленеді. Осындай танудың нәтижесінде ғана ата-анасы деп «заң бойынша» атаған тұлғалар – биологиялық, генетикалық, заңды ата-аналар заңды құқықтар мен міндеттердің иелеріне айналады.
Ресей мен Қазақстанның қолданыстағы заңнамасында балаға қатысты заңды құқықтар мен міндеттерді белгілеу үшін адамдарды заң бойынша ата-ана деп танудан басқа негіздер қарастырылмаған. Өгей әкеге құқықтар мен міндеттерді заңды түрде жүктеуге ғылыми талпыныстар бұл заңнамалық ережеге сәйкес келмейді және оған қайшы болады. Бұл авторлық пайымдау диспозитивті реттеуге негізделген оның ғылыми сипаттамасында басқа құқықтық құралдардың қолданылуын алдын ала болжай отырып, өгей әке мен өгей баланың арасындағы мүліктік емес жеке қатынастарды болашақта зерттеуге әдістемелік нұсқау ретінде қызмет етеді. Оларға неке бұзылғаннан кейін балаға қатысты мүліктік емес жеке құқықтары мен міндеттері тоқтатылмайтын баланың заңды ата-анасының және өгей әкесінің қатысуымен жасалатын келісімдік және ерік білдірушілік сипаттағы әрекеттер жатады. Бұл ұстаным резидент емес ата-ананың өгей әкесі мен өгей баласының арасындағы қарым-қатынастардан шеттемейді және баламен қарым-қатынаста осы тұлғалардың құқықтарының бәсекелестігі мәселесін туындатпайды.
Түйін сөздер: биологиялық ата-ана, өгей әке/өгей ана, өгей ұл/өгей қыз, отбасының екінші дәрежелі мүшелері, жеке мүліктік емес қатынастар, резидент емес ата-ана, баланың ең жақсы мүддесі, туыс емес адамдар, отбасылық жүйе.
