КӘМЕЛЕТКЕ ТОЛМАҒАНДАРДЫҢ СУИЦИДТЕРІНІҢ АЛДЫН АЛУДЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚТЫҚ ЖҮЙЕГЕ ҰСЫНЫСТАРДЫ ИМПЛЕМЕНТАЦИЯЛАУ БОЙЫНША ҰСЫНЫМДАР

Аңдатпа

Өзін-өзі өлтіру әлеуметтік құбылыс ретінде қоғамның жай-күйінің көрсеткіші болып табылады. Суицидтердің деңгейі мен динамикасына экономикалық, саяси, әлеуметтік, мәдени және басқа факторлар әсер етеді. Сонымен қатар, суицидтің алдын алу кәмелетке толмағандардың өмірін жақсарту және сақтау бойынша мемлекеттің және өзге де ұйымдардың әлеуметтік және құқықтық шараларының маңызды кешені болып табылады. 

Кәмелетке толмағандардың өмір сүру, денсаулығын сақтау, физикалық және психикалық зорлық-зомбылықтан қорғау, сондай-ақ құқық бұзушылықтардың алдын-алу, балалардың панасыздығы, қадағалаусыздығы туралы қолданыстағы заңнаманы талдай отырып, қолданыстағы заңдардың бірде-бір тұжырымдамалық аппаратында "суицид", "суицидтің алдын-алу"деген ұғым жоқ деп айтуға негіз бар. Осыған ұқсас қолданыстағы заңнамада кәмелетке толмағандардың суицидтерінің алдын алу жөніндегі шараларды құқықтық бекіту және ашу көзделмеген.

Мақалада кәмелетке толмағандардың суицидтерінің алдын алудың құқықтық аспектілері, суицидтердің алдын алуды құқықтық реттеу мәселелерін бекіту қарастырылған. "Суицидтер", "ескертулер" және оның "алдын-алу"ұғымдары зерттелді. "Суицидтердің алдын алу" авторлық түсінігі ұсынылды.

Сонымен бірге, қолданыстағы заңнамада кәмелетке толмағандардың өздеріне зиян келтіруінің алдын алу бойынша шаралар кешені қарастырылмаған. Кәмелетке толмаған баланың өзін – өзі өлтіруі-баланың қиын өмірлік жағдайда болуының нәтижесі, яғни қадағалаусыздық. Заңдармен қадағалаусыз қалудың алдын алу жөніндегі шаралар кешені құқық бұзушылық жасаған балаларға ғана қатысты көзделген. Сонымен қатар, өзін-өзі өлтіру қылмыс емес. Осыған байланысты, құқықтық жүйеге ұсыныстарды имплементациялау жөніндегі ұсынымдар қаралды: "Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы мен балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын алу туралы" Заңды кәмелетке толмағандардың өздеріне, оның ішінде өзіне-өзі қол жұмсауына зиян келтіруінің алдын алу жөніндегі жеке бөліммен толықтыру ұсынылды.

Тиімді цифрлық технологияларды қолданусыз кәмелетке толмағандардың суицидтерінің алдын алу мүмкін емес. Автор кәмелетке толмағандардың девиантты мінез-құлқының, оның ішінде суицидтердің алдын алудың автоматтандырылған жүйесін қолдануды ұсынды.