ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ РЕТТЕУШІ ҚҰМСАЛҒЫШ: ОНЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ

Аңдатпа

Мақала жаңа технологияларды сынау үшін динамикалық, дәлелді нормативтік-құқықтық ортаны қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін институт ретінде реттеуші құмсалғышқа арналған. Реттеуші құмсалғыштар көптеген елдер отандық ІТ-шешімдерді енгізу инвестицияларын тарту үшін қолданатын, сондай-ақ өзге де оң әсерлер тудыратын соңғы танымал трендтік үрдістердің бірі болып табылады. Әдетте реттеуші құмсалғыш астында (ағылш. regulatory sandbox) - реттеушінің басшылығымен жаңашылдарға тестіленетін ортада инновацияларды, жаңа технологияларды сынақтан өткізуге мүмкіндік беретін реттеуші белгілейтін арнайы эксперименттік құқықтық режим [1]. Бұл режим әкімшілік кедергілерді, бюрократиялық қондырғыларды, «күшті» реттеуді, жоғары экономикалық шығындарды, сондай - ақ тестіленетін IT-шешімдер мен инновациялардың қауіпсіздігі мәселелерін айналып өтуге мүмкіндік береді. Реттеуші құмсалғышқа қатысу нәтижесі ақпараттық-коммуникациялық технологияларды, инновацияларды, өзге де озық технологиялар мен ғылыми-техникалық әзірлемелерді сынақтан өткізу үшін белгілі бір инновациялық жобаларға арнайы алып қоюларды уақытша енгізу және қолданыстағы заңнаманы уақытша таратпау болып табылады. Осылайша, реттеуші құмсалғыш жаңа, экономикалық тиімді IT - шешімдер, инновациялық технологиялар және жасанды интеллект объектілерін өндіретін нарықтың әлеуетті субъектілерін сүзуді және байқаудан өткізуді құратын алаң болып табылады. Реттеуші құмсалғыш, кез-келген басқа институт сияқты, оның көрінуінің күшті де, әлсіз де жақтары бар. Мақалада автор жаңа технологияларды енгізу кезінде кәсіпкерлік субъектілерінің қандай тәуекелдермен кездесуі мүмкін екенін көрсетуге тырысады, сондай-ақ Қазақстан Республикасындағы реттеуші құмсалғышты жетілдірудің негізгі жолдарын ұсынады. Бұдан басқа, автор реттеуші құмсалғыштың артықшылықтарына назар аударады, халықаралық тәжірибеге жүгінеді және реттеуші құмсалғышты реттеу бөлігінде қолданыстағы қазақстандық заңнамаға баға береді.