МЕМЛЕКЕТ БАСШЫСЫНЫҢ ӨКІЛЕТТІКТЕРІН ЖІКТЕУ

Аңдатпа

Мақалада автор шетелдік ғалымдардың пікірін келтіре отырып, мемлекет басшыларының өкілеттіктерінің типологиясын, өкілеттіктерді жіктеу негіздерін қарастырады. Ғылыми еңбектерді талдау барысында мемлекет басшысының өкілеттіктерін топтастырудың алуан түрлері көрсетілді. Ғылыми жұмыстың мақсаты - мемлекет басшысының өкілеттіктерін белгілі бір негіздер бойынша жіктеу кезіндегі проблемаларды анықтау және анықталған проблемаларды шешуге бағытталған ұсыныстар әзірлеу. Автор мақаланы жазу кезінде жалпы ғылыми және жеке ғылыми таным әдістерінің кешенін қолданды.

Автор ғалымдардың көпшілігі мемлекет басшысының қызмет саласы болып табылатын өкілеттіктерді жіктеу кезінде классикалық тәсілді ұстанатынын атап өтті. Сонымен бірге, кейбіреулер мемлекет басшысының өкілеттіктерінің типологиясындағы кейбір ерекшеліктер туралы айтады. Мысалы, өз өкілеттіктерін (кейбіреулер оларды дәстүрлі деп атауды ұсынады), мемлекеттік билік тармақтарына, ішкі және сыртқы өкілеттіктерді іске асыру тәсілі бойынша бөлу ұсынылады. Көптеген өкілеттіктердің қиылыстары бар, бұл оларды жіктеу кезінде кейбір шатасуларға әкеледі. Автор өз жұмысында «жасырын» және басқа да өкілеттіктер деп аталатын санатқа назар аударады. Жасырын да, өзге де өкілеттіктердің қатері олардың көлемін, оның ішінде сот практикасы (Қазақстан Республикасы Конституциялық сотының қаулысы) есебінен ықтимал конституциялық емес кеңейтуде жатыр.

Автор мемлекет басшысының өкілеттіктерінің авторлық жіктелуіне егжей-тегжейлі назар аударады. Олардың кейбіреулері формальды-логикалық байланысы жоқ, бірнеше қиылысы бар негіздерді пайдаланады. Қазақстан Республикасы үшін алыс шетел авторларының кейбір жіктемелері, мүмкін, Президенттің өкілеттіктерін жүйелеу үшін өзекті емес.

Қорытындыда, мемлекет басшылары өкілеттіктерінің зерттелетін жіктемелеріне баға берілді және Қазақстан Республикасы Президентінің өкілеттіктерінің типологиясы бойынша ұсыныстар берілді.