ӨЗІН-ӨЗІ РЕТТЕЙТІН ҰЙЫМДАР МҮШЕЛЕРІНІҢ ЖАУАПКЕРШІЛІГІ: ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ РЕТТЕУДІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ МЕН ПРОБЛЕМАЛАРЫ
DOI:
https://doi.org/10.52026/2788-5291_2024_78_3_71Кілт сөздер:
өзін-өзі реттейтін ұйым мүшелерінің жауапкершілігі, өзін-өзі реттейтін ұйым, тәртіптік жауапкершілік, жазалау шаралары, өзін-өзі реттейтін ұйым ережелеріАңдатпа
Ғылыми әдебиеттерде өзін-өзі реттейтін ұйымдар мүшелерінің жауапкершілігінің құқықтық табиғатын түсіну тұжырымдамалық сәйкессіздіктерді тудырады. Бұл жауапкершілік азаматтық-құқықтық принциптерге негізделген заңды жауапкершіліктің жеке түрі ретінде қарастырылады. Міндетті түрде қатысатын өзін-өзі реттеу мәселелерін реттейтін заңдарда тәртіптік теріс қылық ұғымы қолданылады, бұл осы жауапкершіліктің атауын «тәртіптік» ретінде пайдалануды анықтайды. Алайда, өзін-өзі реттейтін ұйым мүшелерінің жауапкершілігінің пайда болуының ерекше негіздері, субъективті құрамы мен құқықтық қатынастардың табиғаты қарастырылып отырған жауапкершілікті еңбек және әкімшілік құқықтағы тәртіптік жауапкершілікпен сәйкестендірмеуге мүмкіндік береді.
Өзін-өзі реттеу туралы Заңда және міндетті өзін-өзі реттеуге қатысты заңнамалық актілерде жауапкершілік мәселелерін реттеудің негіздері бар, бірақ бұл нормалары қайшылықтарды жоюды қажет етеді. Сонымен қатар, өзін-өзі реттейтін ұйымдар мүшелерінің және оның элементтерінің (теріс қылық, жаза) жауапкершілігі ұғымын заңнамалық тұрғыдан анықтау қажет. Өзін-өзі реттейтін ұйымдардың ішкі құжаттарын олардың мүшелерінің жауапкершілігі бөлігінде зерделеу құжаттардың мазмұнының өзін-өзі реттеу туралы Заңның жекелеген талаптарына сәйкессіздікті, сондай-ақ жауапкершілік шараларын қолдану тәртібін анықтауға әртүрлі ұйымдардың көзқарастарындағы айырмашылықтарды анықтады.
Осы жұмыстың қорытындысы бойынша Өзін-өзі реттейтін ұйымдар мүшелерінің жауапкершілік ерекшелігі белгіленді, Қазақстан Республикасында осы институтты нормативтік реттеудің ерекшеліктері мен кемшіліктері анықталды, құқық қолдану практикасында құқықтық нормаларды бұзу фактілері анықталды, сондай-ақ ұйымдардың жауапкершілікке тарту тәртібін таңдау және жауапкершілік шараларын айқындау тәсілдерінде айырмашылық анықталды. Анықталған кемшіліктер бойынша шешу жолдары ұсынылды. Осы зерттеу барысында алынған қорытындылар ғылыми-зерттеу қызметінде және заң шығару жұмысында пайдаланылуы мүмкін.
