ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ПРОБАЦИЯ: ҚАЗІРГІ МӘСЕЛЕЛЕР ЖӘНЕ ДАМУ ҮРДІСТЕРІ
DOI:
https://doi.org/10.52026/2788-5291_2025_80_3_167Кілт сөздер:
пробация, сотталғандар,, қылмыстық заңнама, Қазақстан, бостандықты шектеу, шартты түрде соттау, БҰҰ халықаралық құқықтық актілері, жаза, әлеуметтік реинтеграцияАңдатпа
Мақалада Қазақстан Республикасының қылмыстық заңнамасына пробациялық бақылауды енгізудің он жылдан астам тәжірибесіне қатысты құқықтық, доктриналық және қолданбалы сипаттағы жүйелі, өзара байланысты мәселелер кешені қарастырылады. Пробация санатына ерекше әлеуметтік-құқықтық және постқылмыстық бақылаудың бір түрі ретінде назар аударылады. Автор қазақстандық заң шығарушы ғылыми түсінудің осы тәжірибесін үстірт қабылдады және пробациялық қылмыстық-құқықтық ықпалдың жеке дербес түрін құру жолымен жүрмеді деген қорытындыға келеді. Пробацияны тек бостандықты шектеу түріндегі жазаның бір құрамдас элементі етіп жасады. Автор Қазақстанда пробация институтын іске асырудағы әдіснамалық және басқарушылық қателіктер оның БҰҰ-ның халықаралық құқықтық актілерінің ұсынымдарымен және бас бостандығынан айыруға балама нұсқалардың әлемдік тәжірибесінің үздік жетістіктерімен Қазақстанның құқықтық жүйесіндегі алшақтығына ықпал ететін пробацияның бірқатар теріс үрдістерінің қалыптасуына әкелгенін айқын және көрнекті көрсетеді. Бұл үрдістер, атап айтқанда, бас бостандығын шектеу түріндегі жаза классикалық шартты соттау институтына қарағанда бас бостандығынан айырудың негізгі пробациялық бәсекелесіне айналғандығынан көрініс табады. Бұл автордың пікірінше, қоғамнан оқшауламай жазаның барлық түрлерін қолдану тәжірибесінің құлдырауына әкелетін тәуекелдерді тудырады. Ұлттық пробация жүйесін ұйымдастырудағы қателіктер мен кемшіліктерді сынға ала отырып, автор оларды еңсерудің қажеттілігін атап өтеді және пробацияның шынайы гуманистік және тиімді нәтижелеріне қол жеткізуге мүмкіндік беретін осындай фактілік стратегиясының негізгі элементтерін көрсетеді.
