ҚАЗАҚСТАНДЫҚ СУДЬЯЛАРДЫҢ ТӘРТІПТІК ЖАУАПТЫЛЫҒЫ: ТАРИХИ ЖӘНЕ ҚАЗІРГІ АСПЕКТІЛЕР
DOI:
https://doi.org/10.52026/2788-5291_2025_80_1_56Кілт сөздер:
судьялардың тәртіптік теріс қылығы, судьялардың тәртіптік жауаптылығы, тәртіптік іс жүргізу, тәртіптік соттар, тәртіптік жаза, заңдылықты өрескел бұзу, теріс қылық, судьялық әдепті бұзу, сот төрелігінің сапасы, сот жюриіАңдатпа
Ұсынылған жұмыс қазақстандық судьялардың судья лауазымына сәйкес келмейтін, заңдылыққа қол сұғатын және судья этикасына қайшы келетін қандай да бір тәртіптік теріс қылық жасағаны үшін Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша тәртіптік жауаптылығы мәселесіне, олардың тәртіптік шара қолданудың негіздеріне, шарттарына, тәртібі мен салдарына арналған.
Жұмыста судьяларға қатысты тәртіптік іс жүргізуді жүзеге асыруға және оларды тәртіптік жауаптылыққа тартуға заңмен уәкілеттік берілген судьялар қоғамдастығы органдарының шешімдерінің заңдылығына дау айту, олардың әрекеттерінің немесе әрекетсіздігінің заңдылығына шағымдану мәселелерінің шешілмеуі өзектілігін алады. Автор Қазақстан Республикасы заңнамасының нормаларымен тәртіптік жауаптылыққа тартылған қазақстандық судьялар оларға кепілдік ретінде берілген өз құқықтары мен бостандықтарының сот арқылы қорғалу конституциялық құқығынан толығымен айырылғанына назар аударады. Сонымен қатар, осы күнге дейін Қазақстан Республикасының заңнамасы судьялық қателік жасағаны үшін қазақстандық судьяларды жауаптылыққа тартудан және оларға жаза қолданудан бас тартқандығы анықталды. Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының заңнамасы бүгінгі күнге дейін қазақстандық судьяларды сот қателігі үшін жауаптылыққа тартудан және оларға жаза қолданудан жалтаратындығы анықталды.
Заңнамадағы ақаулар мен олқылықтар ретінде тәртіптік теріс қылық ұғымына нақты анықтама берілмегендігі, олардың түрлерін бір-бірінен ажырататын өлшемдер келтірілмегендігі, судьяларды тәртіптік жауаптылыққа тартудың нақты негіздері, шарттары, тәртібі мен салдары реттелмегендігі анықталды. Автор судьяларды тәртіптік жауаптылыққа тартуға байланысты істер мен дауларды соттардың қарауы мен шешуі үшін заңнамада белгіленген қандай да болмасын сот ісін жүргізудің нысаны жоқтығы туралы атап өтті. Сонымен қатар, автор соңғы 3 жылда қазақстандық судьяларға қатысты қозғалған тәртіптік істер мен материалдар туралы статистикалық деректерге сүйенеді. Одан өзге, Конституциялық Соттың конституциялық нормаларға және жалпыға бірдей танылған құқық қағидаларына қайшы келетін тәжірибесі мен құқықтық ұстанымын да талдайды. Зерттеу соңында автор өз тұжырымдарын және ұсыныстарын қорытындылайды.
