ӨЗІН-ӨЗІ РЕТТЕУ ЖАҒДАЙЫНДА КӘСІПКЕРЛІК ЖӘНЕ КӘСІБИ ҚЫЗМЕТТІ БАҚЫЛАУ
DOI:
https://doi.org/10.52026/2788-5291_2025_80_1_265Кілт сөздер:
өзін-өзі реттейтін ұйым мүшелерін бақылау, өзін-өзі реттейтін ұйымның мүшелерін бақылау, өзін-өзі реттейтін ұйым, ережелер мен стандарттар, тексеру., ережелер мен стандарттар, ережелер мен стандарттар талаптарының сақталуын тексеру, өзін-өзі реттейтін ұйымға мүшелікті тоқтатуАңдатпа
Қазақстан Республикасындағы өзін-өзі реттеу институты кәсіпкерлік пен кәсіби қызметте біртіндеп таралуда. Өзін-өзі реттейтін ұйым өз мүшелеріне (қатысушыларына) қатысты ұйымдастыратын бақылау өзін-өзі реттеудің барлық жүйесінің маңызды элементі болып табылады, ол қабылданған ішкі мінез-құлық ережелері мен таңдалған қызметті жүзеге асыру нормаларының сақталуын қамтамасыз етеді.
Мақалада өзін-өзі реттеу жағдайында ішкі бақылауды жүзеге асыру тәртібін реттейтін заңнамалық нормалардың мазмұны (нысаны, мәні, мамандандырылған органдардың қатысу тәртібі, бақылау субъектісі мен тексеруші тұлғаның құқықтық қабілеттілігі, сондай-ақ тексеруді аяқтау және жазалау шараларын қолдану тәртібі) зерттеледі. Зерттеу барысында теорияда өзін-өзі реттейтін ұйымның құқықтық табиғатының ерекшелігімен байланысты шекаралар белгіленді.
Өзін-өзі реттейтін ұйымның табиғатын түсінуге ғылыми көзқарас өзін-өзі реттеудің міндетті және ерікті түрі бар ұйымдарда бақылау функциясын жүзеге асыру шектерінің ерекшеліктерін түсіндіреді. Өзін-өзі реттеу түрі бақылауды жүзеге асыру шеңберін, сондай-ақ өндіріп алу шараларын қолдану шегін анықтайды. Міндетті мүшелікке (қатысуға) негізделген өзін-өзі реттейтін ұйымдар оның мүшелерінің (қатысушыларының) ішкі актілер талаптары мен заңнама нормаларын сақтауын тексеруді орындауға, сондай-ақ мәжбүрлеу шараларын қолдануға құқылы, өйткені ұйымға мүшеліктен (қатысудан) шығару тұлғаға қызметті одан әрі жүзеге асыруға тыйым салады. Ерікті мүшелікке (қатысуға) негізделген өзін-өзі реттейтін ұйымдар жергілікті құжаттарда белгіленген талаптардың сақталуына ғана ішкі бақылауды жүзеге асыруға құқылы, ал олар қолданатын ықпал ету шаралары тәртіптік немесе ұйымдастырушылық сипатта болады және қызметті одан әрі жүзеге асыруға кедергі келтірмейді.
Зерттеу қорытындысы бойынша өзін-өзі реттейтін ұйымдарда бақылау функциясын ұйымдастыру мәселелерін құқықтық реттеудің жекелеген кемшіліктері анықталды, сондай-ақ оларды жою бойынша ұсыныстар берілді. Зерттеу нәтижелері заң шығару қызметіндегі заңнаманы жетілдіру үшін пайдаланылуы мүмкін.
