ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ҚҰРСАҚ АНА: ЗАҢНАМАДАҒЫ ЖӘНЕ ТӘЖІРИБЕДЕГІ МӘСЕЛЕЛЕР
DOI:
https://doi.org/10.52026/2788-5291_2025_80_4_126Кілт сөздер:
қосалқы репродуктивті технологиялар, репродуктивті денсаулықты сақтау, адамның репродукциясы, жасанды ұрықтандыру, бедеулік, құрсақ ана, генетикалық ана, генетикалық әке, тапсырыс беруші, орындаушыАңдатпа
Қазақстан Республикасының репродуктивті денсаулықты сақтау және дәстүрлі неке мен отбасы институтын қорғау саласындағы заңнамасы зерделенуде. Сонымен қатар, Қазақстанда бедеулікті емдеуде немесе еңсеруде қосалқы репродуктивтік әдістер мен технологияларды қолдану саласындағы, оның ішінде міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру қорының қаражаты есебінен азаматтардың міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінде сақтандырылушы азаматтар ретінде медициналық көмек алуы жөніндегі, құрсақ ана қолдану нәтижесінде балалары бар адамдар мен отбасыларды әлеуметтік қорғау заңнамасы зерттелуде. Қарастырылып отырған құқықтық қатынастар саласындағы заңнама нормаларын терең және жан-жақты талдау біздің қазақстандық азаматтар мен құрсақ ана болуға тікелей көрсеткіші бар отбасылар күнделікті өмірде кездесетін күрделі мәселелерді анықтауға ықпал етті.
Автор қазақстандық азаматтар мен отбасылардың пайдасына қалыптаспаған құрсақ ана қолдану тәжірибесі отбасын, ана болуды, әке болуды, ұрпақты болу, денсаулығын қорғауға, сондай-ақ МӘМС қорының қаражаты және әлеуметтік сақтандыру қорынан төленетін әлеуметтік төлемдер есебінен сақтандырылушы азаматтардың медициналық көмек алу құқығына кепілдік беретін заңнамаға қайшы келеді деп санайды. Азаматтардың репродуктивті денсаулығын қорғау және олардың МӘМС жүйесінде медициналық көмек алуы жөніндегі заңнаманың талаптарын бұза отырып, денсаулық сақтау министрлігі қандай да бір қосалқы репродуктивті әдістер мен технологияларды қолдануға әртүрлі заңсыз тыйымдар белгілегені анықталды.
Ақылы қызмет көрсету туралы азаматтық-құқықтық шарттардың құқықтық табиғатына, азаматтық заңнаманың жалпы қағидаттары мен мағынасына қайшы келетін суррогат ана болу шарттарын нотариаттық куәландыру бойынша нотариаттық іс-әрекеттер жасау кезінде нотариустардың заңсыз әрекеттеріне де елеулі сын айтылды.
Жұмыс соңында автор қазақстандық заңнаманы жетілдіру бойынша ұсынымдар, сондай-ақ қазақстандық азаматтар мен отбасыларға өздерінің репродуктивті денсаулықты сақтауға конституциялық құқықтарын қорғауда, жүктілік пен босануға және декреттік демалысқа кетуге байланысты табысынан айырылу жағдайы бойынша тегін медициналық көмек пен әлеуметтік төлемдерді алуда кеңестер береді.
