КЕЙБСРАВНИТЕЛЬНО-ПРАВОВОЙ АНАЛИЗ ПРАВОВОГО СТАТУСА СУДА В АДМИНИСТРАТИВНОМ СУДОПРОИЗВОДСТВЕ НЕКОТОРЫХ ЕВРОПЕЙСКИХ СТРАН ЕУРОПАЛЫҚ ЕЛДЕРДЕ ӘКІМШІЛІК СОТ ІСІН ЖҮРГІЗУДЕГІ СОТТЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ МӘРТЕБЕСІНЕ САЛЫСТЫРМАЛЫ-ҚҰҚЫҚТЫҚ ТАЛДАУ
Кілт сөздер:
салыстырмалы-құқықтық талдау, әкімшілік сот, әкімшілік сот ісін жүргізу, апелляциялық соттар, мемлекеттік Кеңес, әкімшілік Әділет кодекс, соттың белсенді рөлі, федералды әкімшілік сотАңдатпа
Мақалада әкімшілік соттың әкімшілік сот ісін жүргізу субъектісі ретінде құқықтық жағдайын бөле отырып, Қазақстан Республикасында әкімшілік Әділет қалыптастырудың алғышарттарына талдау жүргізілді. Француз Республикасының әкімшілік әділет қызметінің негізгі ерекшеліктері, әкімшілік сот ісін жүргізуді жүзеге асыратын соттардың жүйесі, орны мен рөлі зерттелді, Францияның әкімшілік Әділет кодексінің жекелеген нормалары келтірілген. Сондай-ақ Германияның "Әкімшілік сот ісін жүргізу туралы" Федералдық заңына сілтеме жасай отырып, Германия Федеративтік Республикасының әкімшілік сотының әкімшілік сот ісін жүргізу субъектісі ретінде құқықтық жағдайы, оның жүйесі мен қызметі қаралды.
Автор ҚР ӘРПК жобасын жетілдіру және оны халықаралық стандарттарға сәйкестігіндіруге жеткізу үшін әзірлеуші органдар болып табылатын Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі мен Жоғарғы Соты әлемнің жетекші елдерінің, оның ішінде Қазақстан сияқты романо-германдық (континенттік) құқық жүйесіне кіретін халықаралық тәжірибені зерделеу бойынша үлкен жұмыс жүргізді деген қорытынды жасады.
Қазақстан Республикасының құқықтық жүйесі кейбір басым континентальды еуропалық елдердің құқықтық жүйелерімен қатар романо-германдық (континентальды) құқықтық жүйеге жатады. Құқықтың негізгі көзі сот прецеденті болып табылатын англосаксондық құқықтық жүйеден (Англия, АҚШ) айырмашылығы, романо-германдық құқықтық жүйе жазылған құқық көздерінің біртұтас иерархиялық құрылған жүйесіне ие. Романо-германдық құқықтық жүйедегі құқық көздерінің арасында жоғарғы заң күші бар Негізгі Заң - Конституция басты орын алады.
Автор әкімшілік сот ісін жүргізудің құқықтық табиғатына азаматтардың (заңды тұлғалардың) құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін әкімшілік органдардың заңсыз басқару шешімдерінен, іс-әрекеттерінен (әрекетсіздіктерінен) соттық қорғау нысаны ретінде кешенді талдау жүргізу және осы негізде әкімшілік істерді шешу кезінде құқықтық регламенттеу мәселелерін анықтау және заңнаманы жетілдіруге бағытталған ұсыныстарды тұжырымдау қажет деген қорытынды жасады.
Мақала соңында әкімшілік құқықты одан әрі жетілдіру және жария-құқықтық дауларды шешудің ерекше тетігі ретінде құқықтық мемлекеттің халықаралық стандарттарына сәйкес келетін әкімшілік әділет құру қажеттігі туралы қорытынды жасалды.
