АЛҚАБИЛЕР СОТЫНЫҢ СОТТЫЛЫҒЫН КЕҢЕЙТУ: ЗАҢНАМА МЕН ҚҰҚЫҚТЫҚ ТЕХНИКАНЫҢ ТҰРАҚТЫЛЫҒЫ МӘСЕЛЕЛЕРІ
DOI:
https://doi.org/10.52026/2788-5291_2022_69_2_134Кілт сөздер:
алқабилер соты, заңнаманың тұрақтылығы, заңдық техника, соттылық, соттылықты кеңейту, қайталануды болдырмау, апелляция, кассацияАңдатпа
Қазылар алқасы өзін әділ сот ретінде көрсетті. Мұндай әділеттілік алқабилер сотының құқықтық мәртебесімен түсіндіріледі, өйткені ол билік пен халық арасындағы аралық позицияны білдіреді. Алқабилердің тәуелсіздігі алқабилер сотының кәсіби соттан басты айырмашылығы болып табылады. Сондықтан демократиялық қоғамда алқабилер соты қажет. Қазақстанда алқабилер соты бар, бірақ ол талап етілмейді. Алқабилер қатысатын соттардың істерді қарауының келтірілген статистикасы мұндай істердің айтарлықтай қысқарғанын көрсетеді.
Алқабилер соттары қарайтын істердің санаттарын кеңейту қажеттігі пісіп-жетілді. 2022 жылғы 16 наурыздағы «Жаңа Қазақстан: жаңарту және жаңғырту жолы» атты Қазақстан халқына Жолдауында Қазақстан Республикасының Президенті алқабилер сотының қатысуымен істердің санаттарын кеңейтудің орындылығы туралы айтты.
Алқабилер қатысатын соттар қарайтын істердің санаттарын ұлғайту мақсатында бірнеше құқықтық проблемаларды шешу қажет. Бірінші проблема-алқа билер соты институттарын реттейтін нормаларды жетілдіру арқылы қылмыстық іс жүргізу заңнамасының тұрақтылығы проблемасы. Мұндай тәсіл заң техникасын сақтау мақсатында қажет, өйткені нормаларды баяндаудың қарапайымдылығы мен қолжетімділігі құқықтық қайшылықтарды болдырмауға мүмкіндік береді және құқық қолдану практикасына оң әсерін тигізеді. Алқабилер соты істерінің соттылығын баптан кейінгі айқындауға авторлық ұстаным ұсынылды.
Екінші құқықтық проблема-Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 52, 321, 631-баптарында кездесетін нормалардың қайталануы. Мұндай қайталануды болдырмауға негіздеме ұсынылды, өйткені ол заң техникасына сәйкес келмейді және ҚР ҚІЖК-ні бөгейді.
Үшінші мәселе – алқабилердің қатысуымен сот шешімдерін қайта қарау. Сот шешімдерін қайта қараудың қалыптасқан тәжірибесі азаматтардың сот төрелігіне сенімсіздігін тудырады. Алқабилердің кеңейтілген құрамындағы апелляциялық сатыдағы сотта осындай шешімдерді қайта қараудың авторлық пайымы ұсынылды.
